دانشجوی دکترای علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
عمار صالحی سهل آبادی
واژه ميگرن از لفظ يوناني (Hemicrain) به معني” نيمي از سر” گرفته شده است كه خود اين كلمه ريشه در زبان مصري
دارد. ميگرن، نوعي اختلال سردرد است كه با تركيب متنوعي از تغييرات عصبي و گوارشي مشخص مي شود. درد ميگرن اغلب
اوقات به صورت درد ضربان دار يك طرفه است كه ابتدا خفيف است و كم كم شديد مي شود .دردهاي ميگرني در همه موارد
با بي اشتهايي و تهوع و گاهي اوقات با استفراغ همراه هستند.
در هنگام حملات ميگرني، بيماران به وضوح دچار تحمل نكردن نورهستند( فوتوفوبي) و براي استراحت، به محلي تاريك مي
روند. ممكن است تحمل نكردن صدا (فونوفوبي) و گاهي اوقات تحمل نكردن بوها ( (Osmophobiaنيز وجود داشته باشد.
ده درصد كل جمعيت جهان به سردرد ميگرن مبتلا هستند و ميگرن، در هر سني، از اوايل كودكي تا بعد از آن ميتواند شروع
شود.در كودكان، ميگرن اغلب با حملات دردشكم، بيماري حركت (( Motion Sickness و اختلالات خواب همراه است.
تشخيص بيماري، براساس خصوصيات سردرد و علائم همراه صورت مي گيرد. چرا كه نتايج معاينه فيزيكي و مطالعات
آزمايشگاهي به طور معمول طبيعي است.
عوامل حملات ميگرني
استرس و يا حتي رهايي از استرس كه ميتواند موجب بيماري شود.
هورمون ها ، مصرف قرصهاي بارداري و يا در هنگام قاعدگي،
كمبود خواب و يا اختلال در الگوي خواب فرد.
سفر و يا تغيير آب و هوا و يا بلندي محل زندگي.
مصرف بيش از اندازه مسكن ها و درمانهاي ضد درد.
گرسنگي طولاني مانند روزه و تغييرات متناوب فاصله وعده هاي غذايي.
كمبود آب در بدن.
مصرف سيگار.
اگرچه نمي توان از تمام حمله هاي ميگرني جلوگيري كرد، ولي ميتوان با شناسايي عواملي كه منجر به تحريك و ايجاد
حمله هاي بيماري مي شوند، از تعداد دفعات حمله هاي بيماري و شدت آنها كم كرد.
نقش تغذيه
بيشتر بيماران ميگرني از پزشك شان ميپرسند چه بخوريم! و چه نخوريم !البته افراد ميگرني حساسيت خاصي را گزارش
نكرده اند، ولي در گروهي از آنان مصرف يك يا چند ماده غذايي باعث شروع حمله ميگرني شده است، بنابراين بايد در انتخاب
مواد غذايي بسيار دقت نمود.
رژيم غذايي مناسب براي ميگرني ها
بهترين رژيم غذايي، رژيمي متعادل از همه گروههاي غذايي با ميوه و سبزي فراوان است. افرادي كه مبتلا به سردردهاي
ميگرني هستند، بايد تا حد امكان از مصرف غذاهاي فرآوري شده و آماده خودداري كنند. ماهي و سبزيجات غني از كلسيم و
منيزيم (مانند كلم، بروكلي و اسفناج) براي اين افراد مفيد هستند .وعده هاي غذايي به هيچ وجه نبايد حذف شوند، زيرا نوسان
قند خون، گرسنگي و كم آبي ممكن است سردرد را تشديد كند. فعاليت فيزيكي روزانه دست كم 30دقيقه در هر روز در
بيشتر روزهاي هفته ميتواند احساس بهتري به افراد دهد.
برخي غذاها، نوشيدني ها و افزودني هاي غذايي ميتوانند باعث تشديد علائم ميگرن شوند و لذا بايد آنها را شناسايي كرد و از
مصرف آنها خودداري نمود.
بيش از 90درصد بيماران به غذاهاي سرد حساسيت دارند. كمبود آهن و اسيد فوليك نيز موجب سردرد ميشود، دريافت
كلسيم و پتاسيم كافي نيز ميتواند از تناوب سردردها بكاهد.
عوامل غذايي تشديد كننده ميگرن
گلوتامات
اين ماده در محصولات آماده شده به ميزان زيادي وجود دارد. به اين منظور بايد برچسب روي محصولات را به دقت مطالعه
كرد. اين ماده در انواع كنسرو و غذاهاي يخ زده وجود دارد.
آسپارتام
آسپارتام كه به عنوان قند جانشين در بعضي از نوشابه هاي رژيمي و يا شيرين كننده هاي مصنوعي به كار ميرود، از محرك هاي ميگرن است.
آمين ها
بعضي غذاهاي حاوي آمين ها، فعال كننده رگها هستند و به نظر ميرسد آغازگر انقباض رگهاي خوني در مغز ميباشند.
تيرآمين
تيرامين در الكل، برخي پنيرها به خصوص پنيرهاي مانده، ميوه ها و سبزي هاي كال و فاسد، مخمرها، انواع آجيل،
ماهي شور، كنسرو شاه ماهي، خامه ترش، آووكادو، سوسيس هاي تخميري و گوشت هاي مانده يا چرب وجود دارد.
فنيل اتيل آمين
در كاكائو، شكلات، پنير و موادغذايي كه داراي اين سه ماده غذايي هستند، يافت ميشود.
اكتوپامين
در مركباتي مثل ليمو، پرتقال، گريپ فروت و… يافت ميشود.
موادغذايي نام برده از گروه آمينها، باعث افزايش آزاد شدن سروتونين در مغز و تحريك اعصاب مغز ميشوند. همچنين ايجاد
سردرد ميكنند.
نيتريت
كالباس، سوسيس و گوشت نمك سود كه به آنها ماده نگهدارنده نيتريت افزوده شده، نبايد مصرف شوند، چون ميتوانند عامل
بروز ميگرن در افراد مستعد باشند.
مس
آجيلها، شكلات و جوانه گندم از منابع غذايي حاوي مس به شمار ميروند .پرتقال، گريپ فروت و نارنگي بايد از رژيم غذايي
حذف شوند، زيرا مركبات جذب رودهاي مس را افزايش ميدهند و ممكن است در فرآيند آغاز حمله هاي ميگرن نقش داشته
باشند.
كافئين
افزايش يا كاهش مصرف كافئين در بدن نيز در تشديد ميگرن مؤثر است. همچنين ترك ناگهاني مصرف چاي و قهوه، كه هر
دو كافئين دارند، ميتواند موثر باشد.
مواد غذايي چرب و سرخ شده
مواد غذايي چرب و آن دسته كه با روغن زياد سرخ ميشوند، عامل تشديد ميگرن هستند.
سس هاي چرب و پرادويه
غذاهاي مفيد
مرغ، خروس و بوقلمون از دسته غذاهاي كم چرب و غني از پروتئين هستند. مصرف غذاهاي پروتئيني منجر به نوسان ميزان
قند خون نمي شود. گمان مي رود كه كمبود ميزان قندخون از جمله عوامل ميگرن است. غذاهاي پروتئين دار نظير تخم مرغ،
گوشت گاو و حبوبات بايد در هر وعده غذايي گنجانده شوند. مصرف ميان وعده هاي حاوي پروتئين فراوان نيز مفيد است.
سيب، گلابي، گيلاس، زردآلو و انگور ميوه هايي هستند كه مصرف آن ها موجب افزايش منظم قند خون مي شود .اين ميوه ها
ميان وعده هاي غذايي بسيار خوبي براي حفظ و كنترل قند خون هستند.
حليم جو، نان چاودار و حبوباتي نظير لوبيا قرمز،عدس سبز و قرمز، نخود و لوبيا همگي داراي فيبرهاي محلول بوده و به تثبيت
قند خون كمك مي كنند. اين غذاها منابع خوب كربوهيدرات بوده و حبوبات نيز منابع خوب پروتئين هستند.
وقتي حمله شروع مي شود، چه بخوريم؟
اصولا اين بيماران در زماني كه درگير حمله هستند، نمي توانند چيزي بخورند بويژه اگر تهوع داشته باشند، بنابراين نمي توان توصيه كرد در اين زمان چيزي براي برطرف كردن تهوع مصرف كنند.
توصيه هاي تغذيه اي بيشتر براي پيشگيري از بروز حمله است و وقتي سراغ بيمار آمد، تاثيري در تسكين او نخواهد داشت.
گاهي آزمون و خطا چاره ساز است. اين بخورنخورهاي تغذيه اي صد در صد نيست و برخي بيماران با آزمون و
خطا تجربه مي كنند كه مثلا فلان ماده غذايي باعث شروع سردردشان مي شود، در حالي كه ممكن است در هيچ كتاب و
منبع علمي در مورد آن چيزي نوشته شده باشد. حتي برخي بيماران مي گويند با مركبات به هيچ وجه مشكلي ندارند،
بنابراين بخش عمده بايدها و نبايدهاي تغذيه اي به تجربه هاي خود بيمار برمي گردد.